เส้นไหม การฟอกกาว และการเตรียมเส้นไหม
เส้นไหม
ไหมนอกหรือไหมลืบ หมายถึง
การสาวเส้นไหมจากเปลือกรังชั้นนอก
ไหมน้อย คือ การสาวเส้นไหมจากเปลือกรังชั้นใน เป็นไหมที่สวยงามและมีคุณภาพดี
ไหมสาม (ไหมขอดหลอก หรือ ไหมแลง) คือ
เส้นไหมที่ได้จากการสาวไหมจากเปลือกชั้นในสุดที่เหลือจากการสาวไหมแล้ว มาทำการสาวซ้ำอีกครั้งก็จะได้เส้นไหม
เรียกว่า ไหมแลง เป็นเส้นไหมเส้นใหญ่ ลักษณะคล้ายกับไหมลืบ
การฟอกกาว
การฟอกกาว หรือการด่องไหมด้วยด่าง
คือการล้างกาวไหมออก ถ้าไม่ฟอกกาวออกเส้นไหมจะกัดกันขาด ชาวบ้านหนองบ่อมีวิธีการฟอกกาวทั้งแบบธรรมชาติและแบบเคมี
แบบธรรมชาติมีวิธีการทำ คือ เผาต้นขี้เหล็กจนได้ขี้เถ้า นำกากมะพร้าวหรือผ้าขาวมากรองเอาเฉพาะขี้เถ้า
ขี้เถ้าที่ได้นำไปละลายน้ำจะได้น้ำขี้เถ้าหรือน้ำด่าง แล้วนำเส้นไหมลงไปแช่ให้ท่วม
ประมาณ 10
นาที จึงบิดน้ำด่างออก แล้วจึงนำเส้นไหมลงต้มในน้ำเดือด ประมาณ 30
นาที ค่อยนำมาล้างด้วยน้ำสะอาดหลาย ๆ ครั้ง
โดยทดสอบด้วยการขยี้เส้นไหม ถ้าลื่น แสดงว่า ยังล้างกาวออกไม่หมด
ให้ล้างน้ำสะอาดต่อจนเส้นไหมฝืดมือ หรือจนน้ำล้างใส ประมาณ 10 ครั้ง ในระหว่างล้างให้กระตุกหรือทกเส้นไหมด้วย เพื่อให้เส้นไหมตรง
เส้นไหมที่ได้จะมีสีขาว ถ้าฟอกไหมหรือล้างกาวไม่สะอาด เวลาย้อมจะติดสีไม่สม่ำเสมอ
หรือเรียกว่า สีด่าง
การเตรียมเส้นไหม
ภาพที่ 7 การเตรียมเส้นไหมด้วย
“หลา” ใช้คู่กับ “ไน” และ กง
“ไน”
เป็นเครื่องมือสำหรับกรอเส้นไหมเข้าหลอด ลักกษณะเป็นวงล้อทำด้วยไม้ไผ่หรือหวาย
ระหว่างล้อและแกนหลอดมีเชือกฟูกโยง เมื่อหมุนวงล้อ ก็จะทำให้แกนหมุนไปด้วย
“หลา” เป็นเครื่องมือปั่นไหม มีลักษณะเหมือนกังหัน 2 ดอก
ทำด้วยไม้หรือไม้ไผ่เหลาแบนๆ ดอกละ 3 อัน
ระหว่างกังหันทั้งสอง มีแกนและเส้นด้ายหรือไนล่อนผูกโยงสำหรับรองรับเข็ดไหม
“หลา” ใช้คู่กับ “ไน”
เมื่อต้องการกรอเส้นไหมพุ่งเข้าหลอด โดยจะสวมหลอดเข้ากับแกนใน
แล้วนำเข็นไหมที่ต้องการกรอ เข้าสวมหลา
แล้วดึงเส้นไหมจากเข็ดไหมที่ต้องการกรอเข้าสวมที่หลาแล้วดึงเส้นไหมที่เข็นนั้นผูกติดกับหลอดค้นหรือหลอดพุ่ง
เมื่อหมุนวงล้อของไนแกนหลอกจะหมุนทำให้หลอดค้นหรือหลอดพุ่งที่สวมติดอยู่หมุนดึงเส้นไหมจากหลาพันติดไปกับหลอดนั้นด้วย
โดยหลาจะหมุนตาม ช่วยคลายเส้นไหม ทำให้เส้นไหมไม่พันกัน
“กง” เป็นเครื่องมือกรอเส้นด้าย
ทำงานร่วมกับอัก เพื่อเก็บด้ายที่ปั่นดีแล้วจาก “ไน” ของหลา (ไนปั่นด้าย) มาพันรวมกันที่กง ช่างปั่นด้ายจะนำเส้นด้ายที่ได้มาตรฐานมาตรวจตราความเรียบร้อยอีกครั้ง
เพื่อเก็บส่วนที่เป็นปม หรือขุยด้ายที่ติดพันมาตอนปั่นด้ายออกให้เรียบร้อย
ความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็น